Απουσια περιόδου - Αμηνόρροια
Η απουσία της εμμηνορρυσίας ονομάζεται αμηνόρροια. Η απουσία της εμμηνορρυσίας δεν είναι σύμπτωμα, αλλά νόσος και διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή, ανάλογα με την υποκείμενη αιτιολογία. Η διάγνωση της αιτίας της αμηνόρροιας μπορεί να είναι μια δύσκολη υπόθεση. Η αμηνόρροια πρέπει να αντιμετωπίζεται διότι μπορεί να οδηγήσει σε στειρότητα και σε άλλες σοβαρές επιπλοκές.

Τι είναι η αμηνόρροια;
Η απουσία της εμμηνορρυσίας ονομάζεται αμηνόρροια. Διακρίνεται σε πρωτοπαθή όταν η έμμηνος ρήση δεν έχει εμφανιστεί ως την ηλικία των 16 ετών, και σε δευτεροπαθή η οποία είναι συνηθέστερη και χαρακτηρίζεται από προσωρινή ή μόνιμη απουσία της εμμηνορρυσίας σε γυναίκα που στο παρελθόν είχε κανονικές περιόδους. Η απουσία μίας περιόδου συμβαίνει αρκετά συχνά σε πολλές γυναίκες και δε θεωρείται κατά κανόνα παθολογική, ενώ η απουσία 3-4 συνεχόμενων κύκλων χαρακτηρίζεται ως αμηνόρροια.

Πόσο συχνή είναι η αμηνόρροια;
Η απουσία της εμμηνορρυσίας δεν είναι σύμπτωμα, αλλά νόσος. Η συνηθέστερη ηλικία έναρξης της έμμηνου ρήσεως και της ικανότητας αναπαραγωγής είναι τα 12 έτη, εντούτοις ποικίλει σημαντικά. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι η πρωτοπαθής αμηνόρροια αφορά στο 2.5% των νεαρών κοριτσιών, ιδιαίτερα των αθλητριών. Οι αθλήτριες, και ειδικότερα οι γυναίκες δρομείς ή ποδηλάτες, καθώς και οι μπαλαρίνες συχνά παρουσιάζουν διαταραχές της έμμηνου ρήσεως οφειλόμενες στην εξαντλητική σωματική άσκηση και τη φτωχή διατροφή.

Πού οφείλεται η αμηνόρροια;
Η αμηνόρροια έχει πολλά αίτια. Κάποια από τα αίτια της πρωτοπαθούς αμηνόρροιας είναι δυνατό να προκαλέσουν και τη δευτεροπαθή αμηνόρροια. Τα αίτια της πρωτοπαθούς αμηνόρροιας αναλύονται σε άλλη παράγραφο. Η δευτεροπαθής μπορεί να οφείλεται σε ορμονικές διαταραχές, ψυχιατρικά νοσήματα, κακή διατροφή, υπερβολική αύξηση ή απώλεια σωματικού βάρους καθώς και απότομη απώλεια σωματικού βάρους, υπερβολική σωματική άσκηση και  χρήση αντικαταθλιπτικών και καταπραϋντικών (ηρεμιστικών) φαρμάκων. Στην εφηβεία δύο συχνά αίτια είναι η εγκυμοσύνη και το άγχος (στρες).

Η δευτεροπαθής αμηνόρροια μπορεί να σχετίζεται με ορμονικές διαταραχές (π.χ. θυρεοειδής), νευρική ανορεξία, κατάθλιψη καθώς και οργανικές καταστάσεις που επηρεάζουν τη λειτουργία των ωοθηκών όπως όγκοι στις ωοθήκες. Η μόνιμη αμηνόρροια συμβαίνει με την εμμηνόπαυση είτε έπειτα από ολική υστερεκτομή (αφαίρεση της μήτρας). Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών είναι άλλο ένα σύνηθες αίτιο δευτεροπαθούς αμηνόρροιας. Επίσης προσωρινή αμηνόρροια μπορεί να συμβεί σε γυναίκες που ελάμβαναν και διέκοψαν τα αντισυλληπτικά χάπια. Σε αυτές η αμηνόρροια μπορεί να κρατήσει 2-3 μήνες, αλλά έχουν αναφερθεί περιπτώσεις με καθυστέρηση έως 6 μήνες ή ένα χρόνο.

 
Πώς τίθεται η διάγνωση της αιτίας της αμηνόρροιας;
Η διάγνωση της αιτίας της αμηνόρροιας μπορεί να είναι μια δύσκολη υπόθεση. Η εγκυμοσύνη πρέπει να έχει αποκλειστεί πλήρως πριν να ακολουθήσει κάποια άλλη εξέταση. Επίσης σημαντικό είναι να ληφθεί ένα καλό ιστορικό που θα εστιάζει στη ποιότητα ζωής, τη διατροφή, το βαθμό της σωματικής άσκησης και τη λήψη φαρμάκων και να ακολουθεί ένα υπερηχογράφημα πυέλου, με το οποίο θα εξετάζονται η μήτρα και οι ωοθήκες. Η ορμονολογικές εξετάσεις αίματος πρέπει να ακολουθούν και να προσανατολίζονται στα επίπεδα των ανδρογόνων, οιστρογόνων, της προλακτίνης και των ορμονών του θυρεοειδούς. Σπανιότερα μπορεί να ζητηθεί η μαγνητική (MRI) εγκεφάλου για τον αποκλεισμό όγκου στην υπόφυση (προλακτίνωμα) ή απεικονιστικός έλεγχος της άνω κοιλίας για να αποκλειστούν ενδοκρινολογικές παθήσεις που οφείλονται στα επινεφρίδια.

Ποια η θεραπεία της αμηνόρροιας;
Η θεραπεία της αμηνόρροιας προσανατολίζεται στην αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτιολογίας. Η πρωτοπαθής αμηνόρροια συχνά δε χρήζει θεραπείας, εντούτοις το αίτιο πρέπει να αναζητείται σε κάθε περίπτωση. Από την άλλη, υπάρχουν ορισμένες καταστάσεις πρωτοπαθούς αμηνόρροιας που θεραπεύονται δύσκολα ή καθόλου. Οι διαταραχές και οι ελλείψεις των ορμονών αντιμετωπίζονται με ορμονική θεραπεία υποκατάστασης.
Οι γυναίκες με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών συνήθως ανταποκρίνονται σε θεραπεία με από του στόματος αντισυλληπτικά. Σε αυτές με αυξημένη προλακτίνη χρειάζεται θεραπεία με βρωμοκρυπτίνη, ένα φάρμακο που περιορίζει την έκκριση της ορμόνης, εντούτοις στις περιπτώσεις εκείνες που ανευρίσκεται αδένωμα (καλοήθης όγκος) της υπόφυσης στον εγκέφαλο χρειάζεται νευροχειρουργική επέμβαση. Στις παχύσαρκες γυναίκες, τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι αυξημένα (επειδή παράγονται στο λίπος) συνεπώς η απώλεια βάρους μπορεί να επαναφέρει την περίοδο. Αντίστοιχα στις αθλήτριες και στις γυναίκες που ασχολούνται με πρωταθλητισμό στο στίβο ή το χορό, ο περιορισμός της υπερβολικής κόπωσης καθώς και η διόρθωση της διατροφής επίσης επαναφέρει την περίοδο σε φυσιολογικούς ρυθμούς. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί η χειρουργική αφαίρεση κύστεων στην ωοθήκη.

Ποια η πρόγνωση της αμηνόρροιας;
Παρατεταμένες περίοδοι αμηνόρροιας μπορεί να οδηγήσουν σε στειρότητα καθώς και άλλα ιατρικά προβλήματα όπως την οστεοπόρωση (απώλεια της μάζας των οστών). Επίσης η μακρόχρονη αμηνόρροια αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του ενδομητρίου στο μέλλον, γι’ αυτό πρέπει να θεραπεύεται.
Η αμηνόρροια που οφείλεται σε καταπόνηση (στρες) ή συστηματική νόσο έχει καλή πρόγνωση εφόσον περιοριστεί το στρες ή θεραπευτεί το νόσημα. Στις πολυκυστικές ωοθήκες η πρόγνωση ποικίλει ανάλογα με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και το σχεδιασμό της θεραπείας η οποία μπορεί να στοχεύει στην ύφεση των συμπτωμάτων και στην αποκατάσταση της γονιμότητας.

Υπάρχουν μέτρα πρόληψης της αμηνόρροιας;
Η πρωτοπαθής αμηνόρροια που οφείλεται σε συγγενή αίτια δεν μπορεί να προληφθεί. Εντούτοις κάποιες μορφές αμηνόρροιας μπορούν να προληφθούν με την σωστή διατροφή, καλή σωματική άσκηση αλλά και ανάπαυση, αποφυγή της ψυχικής καταπόνησης, του καπνίσματος και της κατάχρησης ουσιών και ηρεμιστικών. Ειδικά στις αθλήτριες απαιτείται εξισορρόπηση της δίαιτας, της άσκησης και της ανάπαυσης. Σε πολλές περιπτώσεις η αμηνόρροια δεν μπορεί να προληφθεί παρά τη λήψη μέτρων.